Bazarda müxtəlif tam ötürücü sistemləri olan çoxlu sayda avtomobil var.Onların hamısı fərqli dizayn və etibarlılığa malikdir. Onlar bir-birindən nə ilə fərqlənir və hansı sistemlərə məhəl qoymamaq daha yaxşıdır?
- 4WD çəkim
Tam çəkimin (4 təkər çəkən) ən sadə növü köhnə SUV-larda,məsələn, UAZ-larda istifadə olunurdu.Orada, çox vaxt, çəkim arxa oxdan gedir və yolsuzluğa çıxarkən, ön təkərləri mexaniki birləşdirə bilərsiniz. Üstəlik, ön oxun birləşdirilməsi diferensialın sərbəst fırlanması olmadan məcburi şəkildə həyata keçirilir.Buna görə də, belə bir ötürmə yalnız palçıqda hərəkət etməyə imkan verir, burada təkərlərin fırlanma sürəti arasındakı fərq avtomobilin sürüldüyü səthin qeyri-sabitliyi ilə kompensasiya edilir.Əks təqdirdə, ötürücü ağır yüklənəcək və bu, onun üçün vaxtından əvvəl sıradan çıxmaqla nəticələnəcəkdir.
Bu sistem avtomobil sənayesinin başlanğıcında ortaya çıxdı, keçən əsrin ortalarında fəal şəkildə istifadə edildi və indi də bəzi SUV modellərində istifadə olunur.Bu onun uzunömürlülüyü onun sadəliyi və etibarlılığı ilə bağlıdır. Təəccüblü deyil ki, bəzi amerikan pikapları və hətta məşhur Jeep Wrangler-in sərt şəkildə bağlanmış ön oxu var.
Doğrudur, asfalt yollarda 50 km / saatdan çox sürətlə hərəkətdə bu cür tam çəkim söndürülməlidir.Tam çəkim ayrılarkən avtomobil sadə arxa çəkimli avtomobilə çevrilir.
- Daimi tam çəkim 4×4
Tam çəkim ilə sürətlə hərəkət etmək üçün mexaniki diferensiallar vacibdir.Onlar hər iki çəkim oxunu “açmaq” və valların müxtəlif açı sürətlərində dönməsinə imkan vermək üçün yaradılmışdır.Bu halda, avtomobil əla idarəetməni saxlayacaq və transmissiya arzuolunmaz yüklənmədən qorunacaqdır.Diferensial həmçinin dönmə radiusunu azaltmağa imkan verir, çünki bu, təkərlərin bir-birindən asılı olmayaraq fırlanmasını təmin edir.Düz hissələrdə oxların fırlanması bərabərləşir və qaz basıldıqda hər iki “mostda” yenidən itələmə meydana gəlir.
Ümumiyyətlə, diferensiallar asfaltlanmış yolların quru və sərt səthlərində əvəzolunmazdır, lakin yoldan kənarda idarə etməyə mane olurlar.Səthin tutma xüsusiyyətləri qeyri-kafi olarsa (məsələn: sürüşkən), diferensial dartma qüvvəsini ən az yüklənmiş təkərə köçürür. Nəticədə, qarda və ya palçıqda bir təkər fırlanır və eşir, qalanları isə hərəkətsiz qalır.
Yolsuzluqda sürmək üçün diferensiallar kilidlənməlidir.Məsələn, Niva-da bunun üçün mexaniki bir qol istifadə olunur və sonra ön ox batmış avtomobili çıxarmağa kömək edir.Bəzi minik avtomobillərində diferensial avtomatik olaraq kilidlənir – köhnə Audi Quattro-da olduğu kimi mexaniki cihazdan istifadə etməklə və ya BMW-də olduğu kimi elektron idarə olunan muftalardan istifadə etməklə.
- AWD çəkim (All-wheel drive)
Elektronikanın inkişafı ilə mühəndislər tam ötürücü sistemi təkmilləşdirdilər.Müasir maşınlar üçün, oxlar arasında fırlanma anı ötürmək üçün elektron muftanın cavabdeh olduğu yeni bir ötürücü hazırlanmışdır.
Bu o deməkdir ki, standart sürmə şəraitində fırlanma gücünün böyük hissəsi ön oxa ötürülür və sürüşmə zamanı isə dartma qüvvəsinin bir hissəsi arxa oxa verilir.
Elektron muftada idarəetmə blokunun əmri ilə sərt şəkildə bağlanan friksionlar paketi var.Mufta fırlanma anını 0-dan 100%-ə qədər dəyişə bilər.Bəzi sistemlərdə kilidləmə elektron dartma və ya hidravlikadan istifadə etməklə həyata keçirilir.
Bu tip transmissiyaların üstünlüyü daimi tam ötürücü sistemlərdən ucuz, lakin eyni funksionallığı təmin etməsindədir.Ön oxun sürüşməsi zamanı mufta 150 millisaniyədə işə düşür.Bəzi maşınlarda mufta həmişə bir qədər bağlıdır, buna görə də fırlanma gücünün bir hissəsi daim arxa oxa keçir.
Qoşulan çəkimlər beləliklə avtomobil xərclərinə əhəmiyyətli dərəcədə qənaət edir və maşının çəkisini azaldır.
Elektromaqnit və hidravlik muftalar var.Muftalı tam ötürücülü krossover seçərkən hidravlikaya üstünlük vermək yaxşıdır.Bu daha etibarlıdır və yolsuzluqda idarə edərkən demək olar ki, qızmır. Məsələn, Volkswagen, Audi, Land Rover və Volvo tam ötürücülü avtomobillərində “Haldex” hidravlik muftadan istifadə edir.
© www.autoblog.az
Autoblog.Az – Rəqəmsal avtomobil dərgisi.
